Татар телендәге гарәп-фарсы алынмалары
|
 |
Сайт
М.И.Мәхмүтов, К.З.Хәмзин, Г.Ш.Сәйфуллин тарафыннан төзелгән, 1993 елда Казанда, "ИМАН" нәшриятендә чыккан ГАРӘПЧӘ-ТАТАРЧА-РУСЧА АЛЫНМАЛАР СҮЗЛЕГЕ нигезендә эшләнде. Кызганычка каршы, сүзләрнең гарәп графикасында язылышын башкара алмадым. Сүзлектә хата тапсагыз, бирегә төртеп миңа языгыз.
Б
В
Г
Д
З
И
Й
К
Л
М
Н
О
П
Р
С
Т
Ф
Х
Ч
Ш
Я
Ә
Ө
Җ
Һ
| |
|
Я — Татар әлифбасында утыз икенче хәреф, гарәп әлифбасында егерме сигезенче хәрефнең фәтхә яки сузык „а" белән килгән очрагын белдерә.
| |
32-я буква. татарского алфавита, обозначает 28-ю букву арабского алфавита.
| |
|
Яб ф. с. Төбендә, булмак фигыле булып, башка сүзләргә кушылып— булучы, булган, табучы, ирешүче дигән сыйфат мәгънәләрен белдерә. Форсатъ-яб — форсат табучы.
| |
п. прил. Основа глагола „быть", употребляется в сложных словах, придавая им значение прилагательного.
| |
|
Ябис сф. Коры, кипкән. Әсмаре ябисә — кипкән җимешләр.
| |
пр. д. Сухой, высохший.
| |
|
Ябрух ис. Мандрагора (бер тип көньяк үсемлеге). Мәгълүмдер ки адәм сурәтендә бер нәбат бардыр, ябрухе санәм диерләр. (К. Нас.)
| |
сущ. Мандрагора (южное растение).
| |
|
Явер ф. с. Булышчы, ярдәмче.
| |
п. прил. Помощник, пособник.
| |
|
Ягыма (ягъма) ф. ис. Талау, талау өчен һөҗүм итү, юлбасарлык.
| |
п. сущ. Грабёж, разграбление; бандитизм.
| |
|
Яд* ф. ис. Хәтергә китерү, искә төшерү; телгә алу. Туйса иблис тормышыннан яд итә оҗмахларын. Яд итәм мин дә шулай яшьлек, сабыйлык чакларым. (Г. Тук.)
| |
п. сущ. Память; воспоминание.
| |
|
Яддар ф. с. Хәтерендә (исендә) тотучы, онытмаучы.
| |
п. прил. Помнящий, вспоминающий; незабывающий.
| |
|
Ядкяр* ф. ис. Истәлек, ядкарь. Ялач сатучы Ханифә туташа бер ядкяр чыкара. (М. Ак.)
| |
п. сущ. 1) Память, воспоминание. 2) Сувенир.
| |
|
Ядь (йәд) ис. 1) Кул. Яшь төрек бәс мөстәбид ядь иснәмәс, пус әйләмәз. (Г. Тук.) 2) күч. Көч, куәт, кодрәт.
| |
сущ. 1) Рука. 2) перен. Сила; мощь, авторитет.
| |
|
Якут ис. Якут ташы.
| |
сущ. Яхонт, рубин.
| |
|
Якут мөзаб, якут рәван — кызыл аракы.
| |
Вино красное.
| |
|
Якыйн ис. 1) Анык белү, ачык белү, шиксез белү. 2) Ышану; ышаныч. Бу нәрсәләрнең ләззәте дөньядан икәнлегенә якыйным бардыр. (К. Нас.) Хаккылякыйн — дөреслегендә һич шик булмаган.
| |
сущ. 1) Достоверное знание, глубокое убеждение. 2) Уверенность, точность.
| |
|
Якыйни с. Шикләнергә урын калмаслык булган, ачык, ачык булган.
| |
прил. Достоверный, достоверно известный.
| |
|
Якыйнән р. Ачык рәвештә, шикләнмәслек рәвештә, шиксез. Ул җәрәхәтнең нәдән улдыгыны якыйнән белмәмеш. (3. Биг.)
| |
н. Достоверно; несомненно; конечно.
| |
|
Якь ф. сан Бер; берлек.
| |
п. ч. Один; единый.
| |
|
Якьдигәр ф. ст. Бер-берсен, бер-берсенә.
| |
п. сс. Друг друга, друг другу.
| |
|
Якьдил ф. ис. 1. Бердәмлек, берарызда булучылык, бер сүздә (бер фикердә) булучылык. 2. Бердәм рәвештә, беравыздан.
| |
п. сущ. 1. Единодушие, единогласие, солидарность 2. Единодушно, единогласно.
| |
|
Якьзәбан ф. ст. 1) Бер куллы. 2) Бөтен, тулы.
| |
п. сс. 1) Однорукий. 2) Цельный, выдержанный.
| |
|
Якьдәст ф. ст. Бер сүздә (бер телдә) булу; бердәмлек.
| |
п. сс. Единодушие; согласованность.
| |
|
Якьнәугь гф. ст. Бер төр; бер төрле; бер төрдән, бердәй.
| |
ар.-п. сс. Однородный, одинаковый.
| |
|
Якьсан ф. р. Бердәй, бер төсле, бер үк. Сәнең дәрдең вә шәүкыңлә бәнем дәрдем дә якьсандыр. (Г. Тук.)
| |
п. н. Одинаковый; одинаково.
| |
|
Якьшәнбе* ф. ис. Якшәмбе (көн).
| |
п. сущ. Воскресенье (день).
| |
|
Якьчәшем ф. с. Бер күзле.
| |
п. прил. Одноглазый.
| |
|
Якянә (ягянә) ф. с. 1) Бердәнбер, чагыштырмаслык, тиңдәшсез. Мең өмидкә чәчкә аткан бер якянә гөл идем. (М.) 2) Сирәк очрый торган.
| |
п. прил. 1) Единственный, один. 2) Несравненный, уникальный.
| |
|
Якүн фиг. Төп мәгънәсе: „булыр" дигән сүз булып, кулланылуы: 1) Җыенысы, барысы, барлыгы, суммасы. 2) Йомгак, нәтиҗә мәгънәсендә.
| |
гл. Осн. значение: „будет", употребляется в значении: 1) Совокупность, всё; в сумме. 2) Итог; результат, вывод.
| |
|
Ялгабун фиг. Уйныйлар. Үз хәленчә китмәде тыр-тыр вагон. Таш ата башка малайлар, ялгабун. (Г. Тук.)
| |
гл. Играют.
| |
|
Яләйтә ым. Булса гына иде, булса иде!
| |
междом. О, если бы; хотя бы!
| |
|
Ямин ис. 1) Ун як. 2) Уң кул. 3) Ант, ант итү, каргану. Валлаһи, сездәй адәмнәр кызганыч дим, бел ямин! (Ш. Баб.)
| |
сущ. 1) Пгавый. 2) Правая рука, десница. 3) Формула клятвы.
| |
|
Янбуг ис. Җир астыннан чыккан су; чишмә, кизләү.
| |
сущ. Родник, источник, исток.
| |
|
Яр* ф. ис. 1) Дус, иптәш. 2) Сөекле, сөйгән кыз яки егет. 3) Ярдәмче.
| |
п. сущ. 1) Друг; подруга. 2) Возлюбленный; возлюбленная. 3) Помощник.
| |
|
Ярабби* гыйб. „И Аллам" дигән мәгънәдә булып, пошыну ымлыгы урынында йөри.
| |
фр. букв. „О грсподи", „О боже мой!" Употребляется в значении „как жаль!", как междометие „ах!", „ох!".
| |
|
Яран ф. ис. 1) Иптәшләр, дуслар; якыннар. 2) Гашыйклар. 3) Ярдәмчеләр, булышчылар. Кушмыратов Ишми хәзрәтнең яраннарыннан иде. (Ф. Әмир.)
| |
п. сущ. 1) Друзья, товарищи; близкие. 2) Влюблённые. 3) Помощники, пособники.
| |
|
Яранә ф. р. Дусларча, якын күреп, сөеп.
| |
п. н. По-дружески, как друг.
| |
|
Яргар ф. ст. 1) Тау тишеге дусы, „мәгарә дусы" (тау тишегендә Мөхәммәт белән бергә качып торган Әбүбәкернең кушаматы). 2) Чын дус.
| |
п. сс. 1) букв. „Друг по пещере" (прозвище Абубекра, укрывавшегося вместе с Мухаммедем в пещере от жителей Мекки). 2) Истинный, искренний друг.
| |
|
Ясар ис. 1) Сул як. 2) Сул кул. 3) Байлык; муллык. 4) Рәхәт тормыш, төзеклек.
| |
сущ. 1) Левый. 2) Левая рука. 3) Благосостояние; достояние; богатство.
| |
|
Ясин* ис. Коръәндә бер сүрә исеме. Алданма син, калган акчаң, өчен алар укыйлар ач баш очыңда ясин гына. (Т. Тук.)
| |
сущ. Название суры Корана.
| |
|
Ясир с. 1) Кечкенә; аз. 2) Җиңел, ансат.
| |
прил. 1) Малый; незначительный. 2) Лёгкий.
| |
|
Ясмин* ф. ис. Ясмин.
| |
п. сущ. Жасмин.
| |
|
Ятим* ис. Үксез ир бала.
| |
сущ. Сирота.
| |
|
Ятимә Ятим кыз.
| |
Сирота (жен. род).
| |
|
Яхзәнүн фиг. Кайгыралар, борчылалар, Әһле ислам шул рәвешчә яхзәнүн. (Г. Тук.)
| |
гл. Беспокоятся, тревожатся.
| |
|
Яхуд* ф. кис. Яки.
| |
п. част. Или.
| |
|
Я хәсрәта ст. Ни үкенеч, ни хәсрәт!
| |
сс. Увы! Какое горе! Как жаль!
| |
|
Яэс ис. Нәүмизлек, өметсезлек. Дөньяма, гокбами ектым яэс вә хирманыңлә бән. (Г. Тук.)
| |
сущ. Отчаяние; безнадёжное положение.
| |
|
Яэҗүҗ вә мәэҗүҗ гыйб. миф. Әкияттәге ике халык исеме. Җидермә кяинати, сакла бу яэҗүҗ-мәэҗүҗдән. (Г. Тук.)
| |
Яэҗүҗ-мәэҗүҗ— Гог и Магог (два мифических народа).
| |
|
Яум ис. 1) Көн. 2) Тәүлек. Кылласагыз сез миңа ярдәм әгәр, сезгә миннән яуме мәхшәр дәгъва бар. (Г.Тук.)
| |
сущ. 1) День. 2) Сутки.
| |
|
Яуми с. 1) Көнлек; көндәлек, һәр көнлек. 2) Көндезге.
| |
прил. 1) Ежедневный, каждодневный. 2) Дневной.
| |
|
Яумән минәләйям өннәрдән беркөн, көннәрнең берендә.
| |
фр. Однажды; в один из дней.
| |
|
Яһу ым. „И Алла, я Алла!" дигән мәгънәдәге сыгыну ымлыгы.
| |
межд. „О боже! О Аллах!' (Возглас отчаяния.)
| |
|
Яһд* ис. 1) Еврейлар. 2) Еврей.
| |
сущ. 1) Еврей, еврейский народ. 2) Еврей.
| |
|
Яһүди* с. 1) Еврей. 2) Еврей (халкына бәйләнешле).
| |
прил. 1) Еврей. 2) Еврейский; иудейский.
|
|
|