Татар телендәге гарәп-фарсы алынмалары
|
|
Сайт
М.И.Мәхмүтов, К.З.Хәмзин, Г.Ш.Сәйфуллин тарафыннан төзелгән, 1993 елда Казанда, "ИМАН" нәшриятендә чыккан ГАРӘПЧӘ-ТАТАРЧА-РУСЧА АЛЫНМАЛАР СҮЗЛЕГЕ нигезендә эшләнде. Кызганычка каршы, сүзләрнең гарәп графикасында язылышын башкара алмадым. Сүзлектә хата тапсагыз, бирегә төртеп миңа языгыз.
Б
В
Г
Д
З
И
Й
К
Л
М
Н
О
П
Р
С
Т
Фa
Фи
Фo
Фә
Фө
Х
Ч
Ш
Я
Ә
Ө
Җ
Һ
| |
|
Ф - Татар әлифбасында егерме беренче, гарәп әлифбасында егерменче хәреф. Сан урынына кулланганда, сиксәнгә йөри.
| |
21-я буква татарского, 20-я буква арабского алфавита. Цифровое значение - 80.
| |
|
Фа ис. "Ф" хәрефенең исеме.
| |
сущ. Название буквы "Ф".
| |
|
Фагыйлиять ис. 1) Эшчәнлек, эшлеклелек. 2) Эш (хәрәкәт) көче.
| |
сущ. 1) Деятельность. 2) Действие, сила действия.
| |
|
Фагыйль сф. 1) Эшләүче, ясаучы. Бән үләрсәм, шөбһәсез, сәнсең җинаять фагыйле. (Г. Тук.) 2) грам. Ия. 3) Эшче, хезмәтче.
| |
пр. д. 1) Действующий, работающий, действительный; делающий. 2) гр. Подлежащее. 3) Рабочий, работник.
| |
|
Фагыйль мохтар - Үз теләге белән эшләүче.
| |
Делающий (что-либо) добровольно, по своему усмотрению.
| |
|
Фагыйль мөстәкыйль - Үзлегеннән эшләүче, аерым эшләүче.
| |
Делающий (что-либо) самостоятельно.
| |
|
Фагыйль мөштәрәк - Бергәләп эшләүче, күмәк эшләүче.
| |
Делающий (что-либо) вместе, коллективно.
| |
|
Фазлә ис. 1) Артык; артып калган әйбер. 2) Калдык, утиль.
| |
сущ. 1) Остаток, излишек. 2) Отбросы, утиль.
| |
|
Фазлән р. 1) Артыгы белән, арттырып. 2) Намуслы (өстен) зат буларак. Аштыгызмы юкса фазлән хәзрәте Гайсәя сез? (Г. Тук.)
| |
н. 1) Излиәне, помимо того, что. 2) Благородно.
| |
|
Фазыйль сф. 1) Өстен, яхшы холыклы, инсафлы, намуслы, кешелекле. 2) Галим кешегә карата кулланыла торган эпитет. Әхмәт-Сафа әфәнде, галим фазыйльдер кәнде. (Г. Тук.)
| |
пр. д. 1) Превосходный, благонравный, честный, справедливый, человечеый. 2) достойный, превосходный (эпитет ученого).
| |
|
Фазыйләт ис. Артыклык, өстенлек; яхшы холыклылык; яхшы сыйфатлылык, яхшы эш.
| |
сущ. Добродетель, высокое качество, достоинство; превосходство; хорошее качество, хороший поступок.
| |
|
Фазыйләткяр гф. ис. 1) Яхшылыклар эшләүче, юмарт. 2) Белемле, аңлы, талантлы, мәгърифәтле. 3) Өстен булучы, лаеклы.
| |
ар-п. сущ. Милостивый, щедрый. 2) Талантливый, ученый, образованный. 3) Достойный, превосходный.
| |
|
Фазыл ис. 1) Өстенлек, артыклык, камиллек. 2) Белемлелек. 3) Кешелеклелек, намуслылык.Җаным ул, фазыл ит бәңа сән, улма җани җаныма. (Г. Тук.)
| |
сущ. 1) Превосходство, достоинсто, совершенство (в знании, работе). 2) Ученость, эрудиция. 3) Честность, человечность.
| |
|
Фаидә (файда)* ис. Файда, табыш, казаныш.
| |
сущ. Польза; выгода, преобретение, барыш.
| |
|
Фаидәмәнд - Файдалы, табышлы.
| |
Полезный, выгодный.
| |
|
Фаиз I сф. Теләгәненә (үз дигәненә) ирешүче.
| |
пр. д. Преуспевающий; достигающий успеха.
| |
|
Фаиз II сф. 1) Тулып ташучы. 2) Процент.
| |
пр. д. 1) Обильный, переливающийся. 2) Проценты на капитал.
| |
|
Фаиз бәсыйт - гади процент.
| |
Обычный процент.
| |
|
Фаиз мөрәккәп - катлаулы процент (төп капиталга үскәнпроцентның үзенә дә процент хисаплап үстерү).
| |
Сложный процент (начисление процента на проценты с основного капитала).
| |
|
Фаикъ сф. Өстен тора торган, башкалардан алда торучы; югары, гадәттән тыш. Фикердә фаикъ, кавелдә садыйк. (К. Нас.)
| |
пр. д. Превосходящий, превосходный; оличный необыкновенный.
| |
|
Фаикыять ис. Өстенлек, артыклык.
| |
сущ. Превосходство.
| |
|
Фак ис. Тозак, кыл тозак.
| |
сущ. Силки, волосяные силки.
| |
|
Фака ис. Фәкыйрьлек, ярлылык.
| |
сущ. Нужда, бедность; лишения.
| |
|
Факиһә ис. Җимеш. Болар голяма вә хәкмнәрдән калмыш факиһәләрдер. (К. Нас.)
| |
сущ. Фрукты.
| |
|
Факиһатешшита - Кыш җимеше, ягъни яккан ут.
| |
букв. "Фрукты зимы", т.е. огонь, пламя.
| |
|
Фал* ис. 1) Бәхет, яхшы киләчәк, хәерлелек. 2) Күрәзәлек; яхшыга юрау. Язып ялган догаларны вә яхуд ачтыгыз сез фал.(Г. Тук.)
| |
сущ. 1) Счастье, светлое будущее. 2) Предсказание.
| |
|
Фалиҗ ис. Паралич. Ач карынлай бал эчмәк фалиҗдан әмандыр.(К. Нас.)
| |
сущ. Паралич.
| |
|
Фалузәҗ ф. ис. Дөгегә бал-май катыштырып әзрләнгән аш.
| |
п. сущ. Пища, приготовленная из риса с медом и маслом.
| |
|
Фам ис. Төс, кыяфәт, рәвеш.
| |
сущ. Внешний вид, облик.
| |
|
Фани* сф. 1) Бетә торган, үзгәрә торган, тиз яраксыз була торган. Һич яратмыйм аның шулай саташуын, фани дөнья сүзе берлә саташуын. (Г. Тук.) 2) Яраксызланган, беткән. 3) Картайган, бетерешкән, искергән.
| |
пр. д. 1) Тленный, преходящий, бренный, непрочный, негодный. 2) Ветхий. 3) Старый.
| |
|
Фанус ис. Фонарь, маяк.
| |
сущ. Фонарь, маяк.
| |
|
Фараз* ис. 1)Уй, фикер. Сәнең фәкърең дорыр фәхрең онытма, моның дик юк фаразлә кайгы йотма. (Г. Тук.) 2) Исәпләү, чамалап карау.
| |
сущ. 1) Мысль. 2) Предположение, гипотеза.
| |
|
Фаразан* р. Уйлап караганда; мисал итеп алганда. Фаразан, әхваль һәм шәраитмөсагыйд була икән, ул вакыт... (Ш. Кам.)
| |
н. Предположительно, предположим, допустим.
| |
|
Фаразый с. 1) Фараз итүгә (уйлауга) корылган. 2) Булуы шикле булган, уйда гына булган.
| |
прил. 1) Предпологаемый, предположительный, гипотетичный. 2) Сомнительный, утопичный.
| |
|
Фаразыят Фаразый-ның к.
| |
мн. от фаразый.
| |
|
Фаригъ сф. 1) Буш, бушанган. Үлмәдекчә фаригъ улмазмы бу дәрдең шагыйле. (Г. Тук.) 2) Эштән бушаган, буш. 3) Кирәксез, файдасыз.
| |
пр. д. 1) Пустой. 2) Незанятый, вакантный, свободный. 3) Бесполезный, напрасный, ненужный.
| |
|
Фаригылбаль - рәхәткә ирешкән, күңеле борчудан бушаган.
| |
Успокоенный, удовлетворенный.
| |
|
Фарикъ сф. 1. Аеручы, аерма табучы. 2. Аерма.
| |
пр. д. 1. Разделяющий, отличающий. 2. Различие, отличие.
| |
|
Фарис сф. 1) Атка менеп йөрүче, җайдак, сыбай. 2) Фарсылар.
| |
пр. д. 1) Всадник, наездник. 2) собир.Персы.
| |
|
Фарси с. 1. Иран(га караган). 2. Иранлы.
| |
прил. 1. Персидский. 2. Перс.
| |
|
Фарраш (фәрраш) ис. 1) Җыештыручы, өй хезмәтчесе. 2) Сакчы, каравылчы. Әстерханның зур мәчетләреннән берсендә фәрраш булып торганлыгын сөйләде. (Г. Ибр.)
| |
сущ. 1) Слуга, камердинер, служитель, уборщик. 2) Сторож, охранник.
| |
|
Фарук ис. Дөрес белән ялганны бик нечкәләп аера белүче.
| |
сущ. Тот, кто хорошо различает, распознает (добро и зло).
| |
|
Фарыз* ис. 1) дини Үтәлүе тиешле булган бурыч. 2) Эшләнми калмаска тиешле эш. Шул көенчә күктә торса боҗрабыз, һәр ничек безгә аны урлау фарыз. (Ш. Баб.)
| |
сущ. 1) Обязательное религиозное предписание. 2) Дело, обязательное к выполнению.
| |
|
Фасид сф. 1) Бозылган, бозык, черегән. 2) Фикере (уе) бозык кеше, азгын кеше. ... Гакыллары вәһем беләнкатыш фасидлар. (Ф. Әмир.)
| |
пр. д. 1) Испотившийся, испорченный, разложившийся. 2) Порочный, дурной (о человеке).
| |
|
Фасика кара: фасикъ.
| |
см. Фасикъ.
| |
|
Фасикъ сф. 1) Әхлагы бозык кеше; начар юлда йөрүче, азгын. 2) дини Алласыз, имансыз. 3) Зиначы. Җанашым дип сөя белмәс, барырсың шундый фасикъка. (Г. Кан.)
| |
пр. д. 1) Развратный, беспутный, порочный. 2) рел. Безбожный; нечестивый, неверующий. 3) Прелюбодей.
| |
|
Фаслән р. 1) Аерым рәвештә. 2) Ваклап, җентекләп, ачык аңлатып. Я бер хат язубән фаслән. (Г. Кан.)
| |
н. 1) Отдельно, раздельно. 2) Подробно, детально.
| |
|
Фассал ис. Начар телле, гайбәт таратучы, гайбәтче.
| |
сущ. Сплетник, злоязычный человек.
| |
|
Фасыйл сф. Аеручы, бүлүче.
| |
пр. д. Отделяющий, разхделяющий.
| |
|
Фасыйлә ис. 1) Аеручы, бүлүче әйбер. 2) Бүлмә, бүлмә тактасы. 3) Киселү, өзелү, тукталу. Мәҗлескә фасыйлә бирелә. (М. Гаф.)
| |
сущ. 1) Делящий, разделяющий. 2) Отделение, стенка между двумя комнатами, перегородка. 3) Прекращение, приостановка.
| |
|
Фасыл ис. 1) Бүлем, бүлек. 2) Китапның аерым бүлеге. 3) Ел фасылы, сезон. Җәй фаслында бер ирне һава сукса хәрарәттән. (Чәй. бәй.)
| |
сущ. 1) Отдел, раздел. 2) Глава (книги). 3) Время года сезон.
| |
|
Фатих сф. 1) Ачучы. 2) Башлап җибәрүче. 3) Яулап алучы, үз кулы астына кертүче.
| |
пр. д. 1) Открывающий. 2) начинающий. 3) Покоряющий; звоевывающий.
| |
|
Фатиха ис. 1) Коръәннең беренче сүрәсе. 2) Кул күтәреп дога кылу. Ашка фатиха кылдылар. (М. Гаф.) 3) Дога бирү. Һәрбер һөнәрдә бер остадтан фатиха алмак лязим. (К. Нас.)
| |
сущ. 1) Первая сура Корана. 2) Молитва (ритуал). 3) Благословение.
| |
|
Фатыйн сф. Үткен, зирәк, тиз төшенүче.
| |
пр. д. Понимающий, сметливый, понятливый.
| |
|
Фатыйр сф. 1) Яралтучы, юктан бар итъче, барлыкка китеръче. 2) Уразасын бозучы, ураза тотмаучы.
| |
пр. д. 1) Творец, создатель. 2) Несоблюдающий поста, нарушающий пост.
| |
|
Фахир сф. 1) Мактанучы; мактанчык. 2) Шәп, әйбәт.
| |
пр. д. 1) Хвастливый. 2) Превосходный, великолепный.
| |
|
Фахиранә гф. р. Мактангансыман, мактангандай. Ялгызы алдан бара иблис пәри мәгъруранә, фахиранә төсләре. (Ш. Баб.)
| |
ар-п. н. Горделиво, хвастливо.
| |
|
Фахиш* сф. 1) Начар, бозык, оят, әдәптән тыш, әшәке. 2) Чиктән чыккан.
| |
пр. д. 1) Грубый, неприличный, непристойный. 2) Чрезмерный, непомерный, чудовищный.
| |
|
Фахишә* ис. Уйнашчы хатын.
| |
сущ. Бесстыдная женщина, проститутка.
| |
|
Фаш* ф. с. Ачылган, мәйданга чыккан, халыкка беленгән. Кемгәдер ул иске серне итте фаш. (Г. Тук.)
| |
п. прил. Явный, гласный; публичный, разглашенный, обнародованный.
| |
|
Фаэрә ис. Тычкан, күсе.
| |
сущ. Мышь; крыса.
| |
|
Фаҗига ис. 1) Зур кайгы, бәхетсезлек. Куркынычлы фаҗига баштан кичә. (М. Гаф.) 2) Фаҗига, аянычлы вакыйга, трагедия.
| |
сущ. 1) Великое горе, несчастье, скорбь. 2) Трагедия, трагический случай, происшествие.
| |
|
Фаҗигъ сф. Ачындыра торган, аяныч китерә торган; кайгы сала (йөрәкне әрнетә) торган, кызганычлы.
| |
пр. д. Причиняющий боль, страдания; тяжелый, мучительный; трагический.
| |
|
Фаҗигый с. Аянычлы, фаҗигале. Әнинең фаҗигый матур хәятын зиһендә беркадәр сурәтли ала торган булдым. (Г. Ибр.)
| |
прил. Ужасный, страшный, трагический.
| |
|
Фаҗир сф. Азгын ир; бозык эшләр эшләүче; уйнашчы. Сәүдәгәрләр: "Безнең фаҗир булмакыбыз ни җәһәттән?" - дип сорадылар. (К. Нас.)
| |
пр. д. Развратник, распутный, прелюбодей.
| |
|
Фаҗирә сф. Фаҗир-нең мнс. Ул фаҗирә шәйтан ялчысы булып тиз екетне табып китерде. (Г. Фәез.)
| |
пр. д. жен. от фаҗир.
|
|
|