Дәббаг ис. Тире иләүче.

сущ. Дубильщик.

Дәва* ис. Дару, им.

сущ. Лекарство, снадобье.

Дәвавин ис. к. Диваннар, шигырь китаплары, шигырь җыентыклары.

сущ. мн. Сборники (стихов).

Дәвагый ис. к. Дагый-ның к.

сущ. мн. от дагый.

Дәвам* ис. Өзлексез булып тору, туктамау.

сущ. Длительность, продолжительность, прстоянство.

Дәват ис. Кара савыты.

сущ. Чернильница.

Дәвер м. I. 1) Әйләнү, тирәли әйләнеп йөрү. 2) Чор, заман, эпоха, дәвер.

м. I. 1) Вращение, круговорот. 2) Эпоха, период, эра, время.

Дәверан ис. 1) Тирәли әйләнеп йөрү, гизеп йөрү, йөреп чыгу. 2) Авыздан-авызга, колактан-колакка йөрү. 3) Дәвер, чор, вакыт, заман, гомер. Нәбилар, падишаһлар сөрде дәверан. (Дәрд.)

сущ. 1) Вращение; оборот, обращеме, 2) Хождение; переход (слова, молвы) из уст в уста, 3) Время, эпоха, период, жизнь (время от рождения до смерти).

Дәверания ис. Әйләнүдә булган. Хәрәкәт дәверания — әйләнү хәрәкәте.

сущ. 1) Круговое движение, вращательное движение. 2) Относящийся к вращению.

Дәгави ис. Дәгъва-ның к.

сущ. 1) Круговое движение, вращательное движение. 2) Относящийся к вращению.

Дәгъва* ис. 1) Низаг, дау. 2) Бер эштә үз хакын даулау, суд аркылы хакын таләп итә. Дәгъва вәкиле—адвокат, яклаучы, защитник.

сущ. 1) Притязание. 2) Иск, тяжба, судебное дело.

Дәгъвалы с. Үзе турында югары уйлы. Дәгъвалысың: сүзгә шәп тә телгә шәп, эш гакылга килсә, син нәкъ бер ишәк. (Г. Тук.)

прил. Высокомерный, спесивый.

Дәгъвәт ис. 1) Чакыру, өндәү, 2) Кунакка чыкыру.

прил. 1) Приглашеше, призыв. 2) Приглашение в гости.

Дәгъвәтнамә гф. ис. Чакыру язылган кәгазь, чакыру кәгазе (билеты).

прил. Пригласительный билет.

Дәйн ис. Бурыч, әҗәт.

сущ. Долг, заем.

Дәйюс ис. 1) Намуссыз, түбән. 2) Хатынының башка ирләр белән очрашуына арадашлык итүче. Үз хатиныныңц матур вә купшы йөзен намәхрәмнәргә һичбер гакыл сәлим сахибе риза булмас, фәкать дәйюсләр бу эшкә ризалык күрсәтерләр. Ф.Әмир.)

сущ. 1) Низкий, подлый; бесчестный. 2) Сводник; торгующий своей женой.

Дәкаикъ ис. Дәкыйка-ның к. Хәкаикъны фәһемдән вә дәкаикына вөсулдан гаҗизләр (К. Нас.)

сущ. мн. от дәкыйка.

Дәкыйк с. 1) Нечкә, нәзек. 2) Төгәл. 3) Вак. 4) Анык. Назар дәкыйкк вә тәдбире гамикъка иҗтиһадларын сарыф итмешләр. (К. Нас.)

прил. 1) Тон кий. 2) Точный, верный. 3) Мелкий. 4) Подробный, внимательный.

Дәкыйка ис. 1) Нечкә фикер, уй. 2) Минут. Башка ихтыярлы кеше бер дәкыйка тора алмаслыктыр. (К. Нас.) (Ш. Кам.) 3) Градус. 4) Берәр нәрсәнең аерым өлеше, кисәк.

сущ. 1) Тонкая мысль, 2) Минута. 3) Градус. 4) Тонкость, подробность.

Дәкыйка шинас гф. ст. Бик нечкә мәгънәләрне, фикерләрне тиз аңлаучы, тиз төшенүче.

ар.-п. сс. Проницательный, сметливый, догадливый.

Дәкән ис. Бәке. Кабан күлендә әүвәл туры килгән дәкәнгә атты. (3. Биг.)

сущ. Прорубь.

Дәлил* ис. 1) Бер фикер яки эшнең дөреслеген күрсәтү өчен китерелгән танык, факт, нигез, дәлил. Кешенең сафлыгына дәлил булыр һәрвакыт лаклык белән кылган эше. (М. Гаф.) 2) Юл күрсәтүче, юлбашчы, җитәкче. 3) Билге.

сущ. 1) Довод, доказательство. 2) Признак, показатель. 3) Проводник, гид, путеводитель. 4) Знак.

Дәллял ис. Арадашлык итүче, маклер.

сущ. Маклер, посредник.

Дәллялә ис. Уйнашка арадашлык итүче хатын.

сущ. Сводня, сводница.

Дәляил ис. Дәлил-нең к.

сущ. мн. от дәлил.

Дәлял ис. 1) Иркәләнү, назлану. 2) Көя злән ү, купшылану. 3) Кыбырсыклык, тынгысызлык.

сущ. 1) Кокетство, же» манство, щеюльство. 2) Избалованность. 3) Непоседливость.

Дәляләт ис. 1) Юл күрсәтү, димләү, өйрәтеп күрсәтү. 2) Берәр хәл булганлык билгесе; дәлиллек. Бу мәктүб сезнең Зөләйха илә белеш улдыгыгызга дәляләт кыладыр. (3. Биг.)

сущ. 1) Указание. 2) Доказательство; признак; знак.

Дәлү ис. 1) Су чиләге. 2) Зодиак елының бер ае исеме . булып 22 нче январьдан 22 нче февральгә кадәр булган вакыт, январь ае.

сущ. 1) Ведро, бадья 2) Созвездие Водолея, название временй года от 22 января до 22 февраля.

Дәм I ис. Кан.

сущ. Кровь.

Дәм II ис. I) Сулыш. 2) Бик аз, бик кыска вакыт, сулыш алырлык кына вакыт. Һәр минут, һәр дәм хәзердер юлдашы. (Г. Тук.)

сущ. 1) Дыхание, вздох. 2) Мгновение миг.

Дәмадәм ф. кара: дәмбәдәм.

п. см. дәмбәдәм.

Дәмбәдәм ф. р. һәрвакыт, бертуктаусыз, өзлексез.

п. н. Каждое мгновение, в любую минуту, постоянно.

Дәмгь ис. Күз яше.

сущ. Слеза.

Дәмгый ис. Күз яше(нә бәйләнешле).

прил. Слёзный, относящийся к слезам.

Дәмсаз ф. ис. 1) Җайлашучы, яраклашучы, ипләшүче. 2) Иптәш, аркадаш. Мәхәббәт берлә ул дәмсаз булды (Сайяди).

п. сущ. 1) Приспосабливающий(ся); приспособленец. 2) Товарищ.

Дәмәви с. Кан(га бәйләнешле).

прил. Кровавый.

Дәнанир ис. Динар-ның к.

сущ. мн. от динар.

Дәнаәт ис. Түбәнлек, кешелексезлек, әшәкелек.

сущ. Низость, подлость, бесчеловечность.

Дәни ис. 1) Дәрәҗәсез, түбән, хур. Ни сәбәп соң җөмлә әдна бәндәләрдән бән дәни. (Г. Тук.) 2> Пычрак, әшәке, кешелексез, начар, бозык. Шул дәни адәм белән сөйләшеп авызымны былчыраттым. (К. Нас.)

прил. 1) Низкий, подлый, низменный, презренный. 2) Плохой, бесчеловечный; развращённый.

Дәнкяр ф. ис. Вак-төяк сатучы, кырык тартмачы. Дәнкяр Хәнифә туташа инә, төймә алмага тәкъдим итте. (М. Ак.)

ар.-п. сущ. Коробейник, за нимающийся мелочной торговлей.

Дәр I ф. ис. Капка, ишек. Дәр сәгадәт — 1) Бәхет ишеге. 2) Борынгы әдәбиятта Истамбул шәһәре.

п. сущ. Дверь, ворота. 1) Ворота счастья. 2) Эпитет Стамбула.

Дәр II ф. бәйл Дә, да, эчендә (мәгънәләрен бирә торган ярдәмлек сүз). Дәрагуш — кочакта, кочак эчендә.

п. сущ. В, на, при, под (предлог, обозначает местонахождение в пространстве, отвечает на вопрос "гдё?").

Дәраһим ис. Дирһәм-нең к. к.

сущ. мн. от дирһәм.

Дәрбан ф. ис. Ишек ачып торучы.

сущ. Швейцар, привратник.

Дәр-бәдәр ф. ис. 1) Зимагур; хәерче; дәрвиш, 2) Йортсыз-җирсез. Эзләп висалең, и кәһер (гәүһәр), булдым гәдай дәр-бәдәр.

п. сущ. 1) Скиталец; ни-щий; дервиш. 2) Бездомный, бесприютный.

Дәрбәнд ф. ис. Тарлавык, таулар арасындагы тар юл, кичү, тау капкасы.

п. сущ. Торный прохрд; перевал.

Дәрвазә ф. ис. Капка, шәһәр (крепость) капкасы.

п. сущ. Ворота города, крепости.

Дәрвәкыйг гф. р. Чынлап та, дөрестән дә, чыннан да.

ар.-п. н. В самом деле, в действительности.

Дәрвиш ф. ис. 1) Дәрвиш. 2) Фәкыйрь, ярлы кеше. 3) Бернәрсәгә дә исе китми йөрүче, дөньядан кул селтәгән кеше.

п. сущ. 1) Дервиш. 2) Нищий, бедняк. 3) Ничему не удивляющийся; отрёкшийся от мира.

Дәрвишанә ф. р. Дәрвишләрчә, дәрвишләр кебек, ярлы гына.

п. н. По-дервишееки, бедно.

Дәргаһед ф. ис. Өстенә алу, өстенә йөкләү, йөкләмә алу.

п. сущ. Взятие на себя определённых обязательств.

Дәргяһ ф. ис. 1) Капка төбе, ишек төбе, бусага. Дәргяһдан сөрү — ишегеннән куу, мәрхәмәтеннән мәхрүм итү. 2) Зур дәрәҗәле кешеләрнең өйалды. Язиднең дәргаһына килмешләр. (К. Нас.) 3) Дәрвишләр торагы.

п. сущ. 1) Порог (дверей), 2) Сени, прихожая знатных людей. 3) Общежитие дервишей.

Дәрд ф. ис. Төп мәгънәсе — авыру, газаплану; бездә: теләк, омтылыш, кызыгу, дәрт. Бәкем дәрдем вә шәүкым да сәнең дәрдеңлә яксандыр. (Г. Тук.)Дәрвишләр торагы.

п. сущ. Желание, стремление, намерение.

Дәрдмәнд ф. с. 1) Кайгысы булган (кеше). 2) Бичара, гажиз. Сөйлә, күрдеңме бәкем шәплемдә һичбер дәрдмәнд. (Г. Тук.)Дәрвишләр торагы.

п. прил. 1) Страдающий? печальный. 2) Несчастный.

Дәрдәст ф. ис. Кулга алу, тоткын итү.

п. сущ. Захват, арест, взятие (в плен).

Дәрес* ис. Сабак.

сущ. Урок.

Дәресханә ф. ис. Уку бүлмәсе, класс, аудитория.

ар-п. сущ. Класс, аудитория.

Дәрига ф. ым. Ни аяныч! Ни кызганыч! Ни үкенеч!

п. межд. О, горе! О, жалость!

Дәригъ ф. ис. Аяу, аяучылык, үкенеч, үкенүчелек, кызганыч. Дәригъ, махзун күңел, без дә бетәбез. (Дәрд.)

п. сущ. Жалость, сожаление, раскаяние.

Дәричә ф. ис. 1) Кечкенә ишек. 2) Тәрәзә, кечкенә тәрәзә.

п. сущ. 1) Дверца, 2) Окошко, оконде, форточка.

Дәркаст ф. ис. Сорау, үтенү, таләп итү. Бер парә үтмәк (икмәк) бирсәңез! - тип дәрхаст кылды (Мәхмүд бине Гали).

п. сущ. Просьба, требование, прошение.

Дәркяр ф. с. 1) Эштә булучы. 2) Билгеле, ачык. 3) Кирәк, котылгысыз Синең чыгып китмәгец дәркярдыр. (К. Нас.)

п. прил. 1) Нахолящийся в работе. 2) Ясный, очеви ный. 3) Неббходимый, нужный.

Дәркәнәр ф. ис. 1) Кырыйда, кырында булган. 2) Китап бите кырыена язылган аңлатма, искәрмәләр. 3) Гариза (үтенеч) өстенә язылган резолюция.

п. сущ. 1) Находящийся в стороне, с сбоку» 2) Комментарий, заметки на полях книги. 3) Резолюция на заявлении, прошении.

Дәрман* ф. ис. 1) Әмәл, чара. 2) Дару. 3) Көч, куәт, хәл.

п. сущ. 1) Средство, способ. 2) Лекарство, снадобье. 3) Сила, мощь.

Дәрун ф. ис. 1) Эч, эчке як. 2) Йөрәк, күңел.

п. сущ. 1) Внутренняя часть, внутренность. 2) Душа, сердце.

Дәруниханә ф. ис. Өй эче.

п. сущ. Внутренняя часть дома.

Дәрхаль ф. р. Шул ук вакытта, шул хәлдә, шунда ук. Бер яңа хәбәр улса, дәрхаль сачыләдер. (М. Ак.)

п. н. Тотчас, тут же; в ту же минуту, немедленно.

Дәрхәкыйкать гф. р. Дөресен әйткәндә, чынлыкта. Дәрхәкыйкать, Габденнасыйр гомерендә Кышкарга барган кеше түгел иде. (М. Ак.)

ар.-п. н. На самом деде, в действительности.

Дәрчәшем бәр хун ф. гыйб. Күземне кан алган, күземне кан баскан. Вулыпмын Мәҗнүн, дәрчәшем бәр хун (Сайяди).

п. фр. Глаза мои облиты кровью.

Дәрья* ф. ис. 1) Диңгез. 2) Зур елга, зур су.

п. сущ. 1) Море. 2) Большая река.

Дәрәндә ф. с. Вәхши, ерткыч, ботарлаучы, ерткалаучы. Хозурда, сөфрәдә куйдыр чәрадә; ерак китсә улыр гөрк дәрәндә. (Ут. Им.)

п. прил. Хищный, растерзывающий, разрывающий.

Дәрәхт ф. ис. Агач.

п. сущ. Дерево.

Дәрәхтзар ф. ис. Агачлык.

п. сущ. Роща.

Дәрәҗат ис. Дәрәҗә-нең к.

сущ. мн. от дәрәҗә.

Дәрәҗә* ис. 1) Мәртәбә, тоткан урын. 2) Градус. 3) Кадәр, микъдар.

сущ. 1) Степень; сан, чин, занимаемая должность. 2) Градус. 3) Количество.

Дәрәҗә бәдәрәҗә гф. р. Тезелмәле рәвештә, бер-бер артлы, системалы рәвештә.

ар.-п. н. Постепенно, мало-помалу, понемногу.

Дәрҗ ис. Теркәү, эченә салу, арага кертү.

сущ. Занесение, включение.

Дасисә ис. Хәйлә, алдау, алдауга корылган эш.

сущ. Интрига, каверза, подвох, коварство.

Дәссас ис. Хәйләкәр, мәкерле кеше, алдау белән эш итүче.

сущ. Интриган; хитрый, коварный человек.

Дәст ф. ис. Кул.

сущ. Рука.

Дәстан ф. ис. кара: дастан.

сущ. Дастан.

Дәстгир ф. ис. Кулдан тотучы, җитәкләүче, булышучы.

п. сущ. Берущий за руку, ведущий, пожогающий.

Дәстемал ф. ис. 1) Тастымал, кул сөрткеч, салфетка. 2) Кулъяулык.

п. сущ. 1) Носовой платок. 2) салфетка; полотенце (для рук).

Дәстә ф. ис. 1) Сап, тоткыч. 2) Тотым, бәйләм. Гөл дәстә — букет.

п. сущ. 1) Ручка, рукоятка. 2) Пучок, связка.

Дәстәрхан ф. ис. Ашъяулык, эскәтер.

п. сущ. Обеденная скатерть.

Дәстүр ф. ис. 1) Төп законнар җыентыгы. 2) Кагыйдә. 3) Кулланма, инструкция. Хәлифәнең дәстүре буенча кара кием кидердек (К. Нас.) 4) Баш вәзир. 5) Рәхсәт, рөхсәт бирү.

п. сущ. 1) Свод законов, 2) Правило. 3) Инструкция, предписание,4)Первый везир. 5) Разрешение, позволение.

Дәф ис. Кипкән тирене иләксыман кысага тартып, аңа төрле шөлдерләр таккан уен коралы.

сущ. Тамбурин, бубен.

Дәфаин ис. к. Җиргә күмелгән маллар, акчалар, хәзинәләр.

сущ. мн. Клады, сокровища.

Дәфга ис. Берьюлы, тапкыр, кат, кабат. Кипте исә, бер дәфга кузгалып бары күл буеның мәдрәсә талибләре. (Г. Тук.)

н. Внезапно, сразу.

Дәфгатән р. Кинәт, көтмәгәндә, искәрмәстән. Ямьле тылсым чаткысы, могҗиз төсе дәфгатән яктыртты һәм балкытты нур. (Ш. Баб.)

н. Внезапно, сразу.

Дәфгы ис. 1) Кире кайтару. 2) Бетерү, китәрү. Тилбәрән яфрагын авырткан жиргэ япсаң, шул сәгать авыруны дәфгы кыйладыр. (К. Нас.) 3) Читләтү.

сущ. 1) Толкание, отражение, отталкивание. 2) Удаление. 3) отвергание, отстранение.

Дәфгы зарар ст. Зарарны , булдырмау, зарарны китәрү.

сс. Предотвращение вреда, бедствия.

Дәфен ис. 1) Җирләү, җиргә күмү. Ничек булса да дәфен итәргә кирәк. (3. Биг.) 2) Мәет күмү. 3) Яшерү.

сущ. 1) Зарывание, закапывание. 2) Погребение. 3) Сокрытие.

Дәфинә ис. Җиргә күмелгән байлык, хәзинә.

сущ. Клад, сокровище.

Дәфтәр* ис. 1) Дәфтәр. 2) Хисап дәфтәре.

сущ. 1) Тетрадь. 2) Книга для записей.

Дәхел ис. 1) Эчкә керү. 2) Катнашу, керешү. Аның бу эштә дәхеле һич юк. 3) Йогынты, тәэсир.

сущ. 1) Вход. 2) Отношение, вмешателство, касательство.З) Влияние.

Дәшт ис. Дала, сахра, япан җир, кыр, чүл. Дәшт кыпчак — кыпчак даласы.

п. сущ. Степь, равнина, поле, пустыня.

Дәүләт* ис. 1) Мал, байлык; материаль тәэмин ителгәнлек.Җир йөзе җәннәт иде, дәүләт вә нигъмәт бар иде. (Г. Тук.) 2) Ил, мәмләкәт, дәүләт.

сущ. 1) Богатство, могу« щество; благо. 2) Госудрство, держава, империя.

Дәүләтмәнд гф. с. Бай, дәүләтле.

ар.-п. прил. Состоятельный, богатый.

Дәүри с. Әйләнү(гә бәйләнешле).

прил. 1) Периодический. 2) Циркулярный.

Дәүрә ис. Әйләнеш, бер әйләнеш, бер әйләнеп чыгу.

сущ. Оборот, обращение.

Дәҗҗал ис. 1) Дәҗҗал (дини әкият буенча: кыямәт булыр алдыннан чыгачак бер алдакчы). 2) Алдакчы, ялганчы.

сущ. и. с. 1) Антимухаммед (который, по религиозному поверью, появится перед кончиной мира), 2) Шарлатан, обмаищик, лжец, самозванеп, антихрист.

Дәһер ис. 1) Заман, чор. Саннары тик аллага мәгълүм дәһерләр үтеп, җитте хәзер ошбу гасыр. (Ш. Баб.) 2) Матди дөнья, табигать, тереклек.

сущ. 1) Эпоха, век. 2) Материальный мир, природа.

Дәһри* с. 1) Бер заман(га), чор(га бәйләнешле). 2) Табйгать(кә), материаль дөнья (га бәйләнешле). 3) Ахирәткә ышанмаучы, алласыз, динсез. 2. Материалист, атеист.

прил. 1. 1) Вековой; эпохальный. 2) Природный, 3) Безбожный, атеистический, вольнодумный. 2. Материалист, атеист.

Дәһшәт* ис. 1) Зур куркынычлык алдында куркып, югалып калу. 2) Курку, өркү, куркуга төшү. 3) Куркынычлы күренеш. Эчтә дулкыннар куба, дәһшәт өермә өерелә. (Ш. Баб.)

сущ. 1) Паника, смятение> 2) Ужас, страх, испуг.

Дәһшәт амиз ф. ст. 1) Куркынычны эченә алган нәрсә. Бәлаләр арасында минем әчеп иң дәһшәт амиз... яз көнендә була торган иде. (Ф. Әмир.) 2) Куркыныч.

сущ. 1)Опасная штука. 2) Опасность.